I. VÌ SAO DINH DƯỠNG PHỤC HỒI LẠI QUAN TRỌNG?

COVID-19 là một bệnh truyền nhiễm, có thể gây ra các triệu chứng sốt, ho, suy nhược chung, đau, khó thở cũng như thay đổi vị giác và khứu giác. Người mắc COVID-19 bị ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng ở nhiều mức độ; do tăng nhu cầu dinh dưỡng gây ra do sốt, nhiễm trùng huyết, khó thở và giảm lượng dinh dưỡng do ho quá nhiều, khó nuốt, rối loạn tiêu hóa, mệt mỏi kéo dài, kém ăn và các vấn đề tiếp cận thực phẩm.

Bên cạnh đó, việc điều trị kéo dài càng làm cho người bệnh thường có nguy cơ cao bị suy dinh dưỡng, giảm sức khỏe, giảm khối cơ và sức bền hệ cơ –xương, suy yếu và giảm vận động. Một số triệu chứng này có thể vẫn còn ảnh hưởng trong giai đoạn phục hồi sau mắc bệnh, có thể ảnh hưởng đến sự thèm ăn và khả năng ăn uống của người bệnh, khiến cho nhu cầu dinh dưỡng khó đáp ứng.

Theo thời gian, điều này có thể dẫn đến tình trạng được gọi là suy dinh dưỡng (thiếu dinh dưỡng), có thể làm chậm quá trình hồi phục sau mắc bệnh. Ngoài ra, với những người trên 65 tuổi hoặc có các bệnh mạn tính và bị mắc COVID-19 thì nguy cơ suy dinh dưỡng càng gia tăng.

Nếu bạn đang phải gặp khó khăn để có thể ăn uống đầy đủ, bác sĩ sẽ cho bạn lời khuyên về một chế độ ăn uống phù hợp. Tuy nhiên, mỗi người cũng cần có những kiến thức nhất định để tự theo dõi và chăm sóc dinh dưỡng và sức khỏe cho chính mình.

II. SÀNG LỌC NGUY CƠ SUY DINH DƯỠNG

Điều quan trọng để giúp cho bạn biết tình trạng dinh dưỡng của mình và phòng tránh không bị suy dinh dưỡng là bạn phải biết cân nặng và duy trì sự ngon miệng của mình, đặc biệt nếu bạn là người lớn tuổi hoặc đã có bệnh lý nền từ trước.

Cách giúp bạn tự theo dõi cân nặng

Thừa cân hoặc thiếu cân đều không tốt cho sức khỏe tổng thể của bạn và có thể ảnh hưởng đến nguy cơ bị bệnh do COVID-19 và khả năng hồi phục của bạn. Bạn có thể đánh giá nguy cơ suy dinh dưỡng của mình bằng cách đo cân nặng và chiều cao rồi tính chỉ số khối cơ thể BMI = cân nặng (kg)/chiều cao2 (m). Nếu BMI < 20: Có nguy cơ bị suy dinh dưỡng. BMI < 18.5: Suy dinh dưỡng.

Có một cách khác là theo dõi sự thay đổi cân nặng của bạn vì đó là dấu hiệu cho biết những gì đang xảy ra trong cơ thể bạn. Bạn có thể kiểm tra xem mình có giảm quá nhiều cân hay không. Nếu cân nặng của bạn giảm trên 5% trong 3-6 tháng thì có nghĩa là bạn đang có nguy cơ suy dinh dưỡng.

Nếu không thể tự cân, hãy lưu ý các dấu hiệu giảm cân khác có tác dụng gợi ý như đồ trang sức và quần áo trở nên rộng, lỏng lẻo hơn. Tuy nhiên, cân nặng cũng không phải là thước đo duy nhất đánh giá sự phục hồi của bạn, vì vậy hãy cân nhắc xem điều gì là quan trọng đối với bạn và bình thường với bạn. Đối với một số người, đó có thể là leo cầu thang hoặc có thể đứng dậy khỏi ghế một cách dễ dàng, đối với những người khác thì có thể có năng lượng để đi dạo.

Nếu chỉ số BMI của bạn trên 25 và bạn đang nghĩ đến việc giảm cân, thực hiện điều này ngay sau khi bị bệnh có thể không phải là thời điểm tốt nhất. Thay vào đó, hãy đợi cho đến khi bạn đã hồi phục hoàn toàn. Hãy xin ý kiến bác sĩ của bạn khi nào là thời điểm tốt nhất để bạn giảm cân.

III. NGƯỜI PHỤC HỒI SAU MẮC COVID-19 CẦN ĐẢM BẢO ĐỦ DINH DƯỠNG

Nguyên tắc chung là đảm bảo chế độ ăn lành mạnh và cân bằng theo hướng dẫn của Tháp dinh dưỡng hợp lý cho từng độ tuổi cung cấp cho bạn thông tin về những gì nên ăn và ăn bao nhiêu để đảm bảo bạn có được một chế độ ăn uống hợp lý.

– Đảm bảo ăn đa dạng nhiều loại thực phẩm trong từng nhóm thực phẩm (nhóm cung cấp chất bột đường, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất), phối hợp thực phẩm nguồn gốc thực vật và động vật hợp lý để đảm bảo chất lượng dinh dưỡng, nâng cao sức đề kháng chống lại bệnh và phục hồi sau mắc bệnh.

– Đảm bảo ăn 3-4 bữa mỗi ngày, có thể chia nhỏ bữa và thêm bữa phụ, ăn nóng, thức ăn nên luộc, hấp nấu chín mềm. Nếu ăn không đủ nên uống thêm các loại sữa bổ sung dinh dưỡng, từ 1-2 cốc mỗi ngày.

– Nên ăn ít thịt, thay bằng cá, tôm, cua. Nên ăn các loại đậu, đỗ. Mỗi tuần nên ăn ít nhất 3 bữa cá, 3 quả trứng và ăn thêm sữa chua.

– Nên ăn cả dầu thực vật và mỡ động vật, trong đó chất béo thực vật chiếm khoảng 35% tổng lượng chất béo trở lên.

– Hạn chế ăn muối và gia vị mặn, bột ngọt, đường và đồ ngọt, nước ngọt, thực phẩm chế biến sẵn.

– Những người đang mắc các bệnh mạn tính: như đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh gout… cần thực hiện nghiêm ngặt chế độ dinh dưỡng bệnh lý theo chỉ định của bác sĩ điều trị.

– Bảo đảm an toàn thực phẩm trong chế biến thức ăn.

– Uống đủ lượng nước cần thiết hằng ngày (khoảng 1200ml -1800ml/ngày).

– Bổ sung thêm các vitamin C, D để tăng cường sức khoẻ trong điều kiện cách ly, hạn chế tiếp xúc xã hội dài ngày.

II. CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG DÀNH CHO BỆNH NHÂN SAU ĐIỀU TRỊ COVID-19

Năng lượng trong khẩu phần sẽ được cung cấp bởi các thực phẩm trong chế độ ăn thuộc 3 nhóm: Nhóm thực phẩm giàu chất bột đường (gạo, ngũ cốc, khoai, củ); Nhóm thực phẩm giàu đạm (các loại thịt động vật, thịt gia cầm, cá và thủy sản, đậu, đỗ các loại); nhóm thực phẩm giàu chất béo (mỡ động vật, bơ, dầu thực vật, các loại hạt nhiều dầu).

Thông thường, chế độ ăn hợp lý cần cung cấp đủ về số lượng và đảm bảo tỷ lệ hợp lý từ 3 chất sinh năng lượng là đạm (protein) từ 13-20%, chất béo (lipid) từ 20-25% và chất bột đường (glucid) từ 55-65%. Ví dụ một người cần có tổng năng lượng ăn vào là 2000 kcal/ngày với tỷ lệ năng lượng từ P:L:G là 15:20:55 thì sẽ cần được cung cấp 300 kcal từ 75g chất đạm, 400 kcal từ 45g chất béo và 1100 kcal từ 275g chất bột đường.

Người bệnh sau mắc COVID-19 cần ăn đủ các nhóm chất dinh dưỡng.

Ăn đa dạng, phối hợp từ 15-20 loại thực phẩm và thay đổi thường xuyên các loại thực phẩm trong ngày. Khẩu phần ăn hàng ngày nên có sự phối hợp ở tỷ lệ cân đối giữa giữa nguồn chất đạm động vật và thực vật (thịt, cá, trứng, sữa, tôm, cua, hải sản… đậu, đỗ…). Ngoài ra, nên ăn cả dầu thực vật và mỡ động vật ở tỷ lệ cân đối trong khẩu phần.

Tuy nhiên, người mới khỏi bệnh nên chọn protein có giá trị sinh học cao và cung cấp các acid amin thiết yếu. Các amino acid có vai trò duy trì các hoạt động chức năng của cơ thể, tham gia vào các hàng rào bảo vệ, sự dịch chuyển và hấp thu các chất dinh dưỡng. Không nên ăn các thực phẩm có nhiều cholesterol như: Nội tạng động vật, óc. Nên ăn ít nhất 3 bữa cá/1 tuần, 3 quả trứng/1 tuần và uống thêm sữa từ 1-2 cốc/ngày.

Về chất béo, nên ăn cả dầu thực vật và mỡ động vật, tỷ lệ chất béo động vật/chất béo tổng số dưới 60%. Tuy nhiên, nên sử dụng các loại chất béo có nguồn gốc từ cá, dầu thực vật, hạn chế các chất béo có nguồn gốc từ các loại gia cầm (gà, vịt…), các loại động vật có vú (lợn, bò…).

Người sau điều trị COVID-19 thường mệt mỏi, chán ăn vì vậy cần ăn nhiều lần trong ngày, khoảng 5 bữa/ngày, tránh ăn quá no có thể gây khó thở. Các món ăn chế biến ở dạng mềm, thái nhỏ, hầm kỹ để dễ tiêu hóa và hấp thu. Nên ăn các món luộc, hấp, nấu thay thế các món ăn chiên, rán, nướng vì nó khó tiêu.

Thay đổi món ăn thường xuyên, tránh đơn điệu để bữa ăn sẽ ngon hơn. Tăng cường bổ sung sữa và các sản phẩm của sữa 2 cốc/ngày, vì sữa có đủ các thành phần dinh dưỡng ở tỷ lệ cân đối, dễ tiêu hóa và hấp thu phù hợp với người mới khỏi bệnh. Đặc biệt với sữa năng lượng cao, làm cơ thể người bệnh mau chóng phục hồi.

Bình thường, khi đói thì chúng ta muốn ăn và thèm ăn, với người đói (thiếu) vi chất dinh dưỡng và đường tiêu hóa yếu kém thì ngược lại, họ thường mất cảm giác đói và thèm ăn.

Vì vậy, để hỗ trợ cho đường tiêu hóa, thì người bệnh nên bổ sung thêm probiotic mỗi ngày 2 lần, đồng thời bổ sung viên đa vitamin- khoáng chất cho người lớn, hay các dạng siro hay cốm đa vitamin- khoáng chất cho trẻ em giúp người bệnh có cảm giác đói, thèm ăn, ăn ngon hơn, giúp cơ thể mau bình phục hơn.